آنچه باید درباره سرطان دانست

درباره علل ایجاد و رشد سرطان، دانش محققان، روز به روز بیشتر می‌شود و همواره در جست‌وجوی راه‌های تازه‌تر و بهتری برای پیشگیری، تشخیص و درمان آن هستند. آنها همچنین در جست‌وجوی راه‌هایی هستند که کیفیت زندگی مبتلایان به سرطان را در دوره درمان و پس از آن بهبود بخشند.

سرطان از سلول‌ها ایجاد می‌شود که واحدهای ساختمانی بافت‌ها هستند و بافت‌ها اندام‌های بدن را می‌سازند. در شرایط عادی، سلول‌ها با توجه به نیاز بدن، رشد کرده، تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی بسازند. هنگامی‌که سلول‌های پیر شده می‌میرند سلول‌های جدید جایگزین آنها می‌شوند. گاهی در این روند منظم اختلال ایجاد می‌شود؛ یعنی سلول‌های جدید زمانی که بدن به آنها نیاز ندارد تولید می‌شوند و سلول‌های قدیمی‌هم در زمانی‌که باید، از بین نمی‌روند؛ این سلول‌های اضافی اغلب تشکیل توده‌ای از بافت را می‌دهند که تومور نامیده می‌شوند. این تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

تومورهای خوش‌خیم

تومورهای خوش‌خیم سرطان نیستند.
این تومورها به‌ندرت خطر جانی دارند.
به‌طور کلی می‌توان آنها را برداشت و اغلب دوباره رشد نمی‌کنند.
به‌طور کلی سلول‌های این تومورها به بافت‌های مجاور خود حمله نمی‌کنند.
سلول‌های این غدد به دیگر بخش‌های بدن منتشر نمی‌شوند.

تومورهای بدخیم (سرطانی)

جدی‌تر از تومورهای خوش‌خیم هستند و معمولا خطر جانی هم دارند.
در بیشتر موارد می‌توان آنها را برداشت اما گاهی دوباره رشد می‌کنند.
سلول‌های این تومورها می‌توانند به بافت‌ها و اندام‌های مجاور خود حمله کرده به آنها نیز آسیب برسانند.
سلول‌های غدد بدخیم می‌توانند از یک قسمت به دیگر اندام‌های بدن منتشر شوند. سلول‌های سرطانی از تومور اصلی (اولیه) جدا شده و وارد جریان خون یا دستگاه لنفاوی می‌شوند؛ این سلول‌ها می‌توانند به دیگر اندام‌ها حمله کرده تومورهای جدیدی تشکیل دهند و به آن اندام‌ها آسیب برسانند. انتشار سرطان، متاستاز نام دارد.

نامگذاری بیشتر سرطان‌ها براساس نام اندامی ‌است که سرطان در آن به‌وجود می‌آید؛ برای مثال، سرطان ریه در ریه به‌وجود می‌آید. لنفوم سرطانی است که در دستگاه لنفاوی و لوسمی سرطانی است که در گلبول‌های سفید خون به‌وجود می‌آید.
وقتی سرطان به قسمت دیگری از بدن منتشر شود و در آن تومور جدیدی به‌وجود ‌آورد، تومور جدید دارای همان نوع سلول‌های سرطانی و همنام تومور اولیه است؛ برای مثال، اگر سرطان پروستات به استخوان‌ها منتشر شود، سلول‌های سرطانی استخوان‌ها در حقیقت همان سلول‌های سرطانی پروستات هستند و نام بیماری، سرطان پروستات متاستاتیک است و نه سرطان استخوان، به همین دلیل روش درمانی آن، روش درمان سرطان پروستات است، نه سرطان استخوان. پزشکان گاهی تومور جدید را «بیماری دوردست» می‌نامند.

عوامل خطر

در بیشتر موارد پزشکان نمی‌توانند دلایل ابتلا به سرطان را توضیح دهند اما تحقیقات نشان می‌دهد برخی عوامل خطر مشخص، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند.

از بسیاری عوامل خطر فوق می‌توان اجتناب کرد اما از برخی دیگر مانند سرطان ارثی نمی‌توان جلوگیری کرد. همه افراد می‌توانند با اجتناب از عوامل خطر حتی‌المقدور از خود بیشتر محافظت کنند. اگر فکر می‌کنید در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کرده، از او درباره راه‌های کاهش خطر و همچنین انجام مرتب معاینات عمومی سؤال کنید. ممکن است چندین عامل به‌طورمشترک باعث تبدیل سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی شوند. هنگامی‌که می‌خواهید خطر ابتلا به سرطان را در خود بررسی کنید، چند نکته را در نظر داشته باشید:
همه چیز سرطان‌زا نیست.
سرطان از آسیب‌هایی مثل ضرب‌دیدگی و کبودی ایجاد نمی‌شود.
سرطان مسری نیست و هیچ‌کس از دیگری سرطان نخواهد گرفت، ولی انواع خاصی از ویروس‌ها یا باکتری‌ها ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهند.
لزوما ‌وجود یک یا چند عامل خطر در فرد به معنی ابتلا به سرطان نیست و ممکن است بیشتر آنهایی که دارای عوامل خطر در بدن هستند، هرگز سرطان نگیرند.
برخی افراد در برابر عوامل خطر از دیگران حساس‌ترند.

کهولت سن

کهولت سن مهم‌ترین عامل ایجاد سرطان است و بیشتر سرطان‌ها در افراد بالای 65سال اتفاق می‌افتد؛ اما در عین حال افراد در هر سنی، حتی کودکان نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.

دخانیات

بنابه گفته معاونت وزارت بهداشت و درمان سالانه 50 هزار مورد مرگ و میر ناشی از استعمال دخانیات در ایران رخ می‌دهد.
استفاده از محصولات تنباکو یا قرار داشتن پیوسته در معرض دود آن (قرار داشتن در محیط و بودن در معرض دود غیرمستقیم) خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

افراد سیگاری بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های ریه، حنجره، دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانه رحم هستند. همچنین احتمال ابتلای آنها به لوسمی میلوئیدها (سرطانی که در گلبول‌های خون به‌وجود می‌آید) بیشتر است. استفاده از دخانیات بدون دود (تنباکوی استنشاقی یا جویدنی) خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می‌دهد.

پرتو فرابنفش خورشید

پرتوی فرابنفش از اشعه خوشید، لامپ‌های آفتابی و دستگاه‌های برنزه‌کننده ساطع می‌شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب‌دیدگی آن می‌شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.

تشعشع یونیزان

تشعشع یونیزان می‌تواند موجب آسیب‌دیدگی سلول‌ها و ابتلا به سرطان شود. اینگونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار رادیواکتیو، گاز رادون، اشعه ایکس و منابع دیگر ایجاد می‌شوند.

غبار رادیواکتیو ممکن است ناشی از حوادثی باشد که در نیروگاه‌های برق هسته‌ای اتفاق می‌افتد یا در روند تولید، آزمایش یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای به‌وجود می‌آید. خطر ابتلا به سرطان، به‌ویژه سرطان خون، تیروئید، سینه، ریه و معده در افرادی که در معرض غبار رادیواکتیو قرار دارند، افزایش می‌یابد.

رادون نوعی گاز رادیواکتیو بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه و منشأ آن خاک و سنگ است. افرادی که در معادن کار می‌کنند ممکن است در معرض گاز رادون قرار بگیرند.

در برخی نقاط ممکن است گاز رادون در منازل نیز وجود داشته باشد. افرادی که در معرض استشمام گاز رادون قرار دارند،
در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه هستند.